Hervormde Nieuwe of Noorderkerk hoofdwerk
In gebruik
Foto: Wikimedia
Nieuwe Kerkhof 1
Groningen
Gemeente Groningen
Groningen
Groningen
Gemeente Groningen
Groningen
(Kerk)gebouw
| Kerk gebouwd in 1660/64 naar een ontwerp van Coenraet Roelofs naar voorbeeld van de Amsterdamse Noorderkerk. Als grondvorm van de kerk is een Grieks kruis met vier evenlange armen - z.g. centraalbouw - met dienstgebouwen tussen de vleugels. Boven op de kerk staat een kleine vieringtoren met uurwerk en klok. Een eenvoudig dakruiter bekroonde het geheel met in de top als windwijzer de adelaar uit het Groningse wapen. "Preekkerk". | |
| Wijzigingen in 1841 en 1860. | |
| Veel meubilair uit de bouwtijd: gesneden preekstoel, overhemelde raadsbank. Galerijen en stoelen in de drie armen, twee met rijk gebeeldhouwde poortjes uit 1722. | |
| Het bankenplan is uit 1860. | |
| De kerkrestauratie begon in 1964. | |
| In het voorjaar van 2001 wil de S.o.W.-gemeente rond de Nieuwe kerk het gebouw overdragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), als beste manier om het gebouw voor de toekomst veilig te stellen. | |
| Op 24 maart 2014 is de laatste fase van de restauratie van de buitenkant van het gebouw gestart. Het ging om herstel van muurwerk, dakwerk en goten. Scheuren in het zandsteen werden gevoegd en de loden dakjes werd hersteld. En alles werd geschilderd. | |
| Tegelijkertijd was een restauratie van het interieur gaande. Het betreft met name het herstel van de zeventiende-eeuwse burgemeestersbank met houtsnijwerk en van de dooptuin. De Nieuwe Kerk was in Groningen de eerste en in de Nederlanden de vijftigste kerk die na de Reformatie speciaal gebouwd werd voor de protestantse eredienst. De kerk is in 1664 in renaissancestijl gebouwd naar het voorbeeld van de Noorderkerk in Amsterdam. Ze telt circa 800 zitplaatsen. Wekelijks bezoeken 200 à 250 mensen de zondagse diensten. | |
| De restauratie was klaar voor de viering van het 350-jarig bestaan van het kerkgebouw in september 2014. De restauratie was onderdeel van het onderhoudsplan dat mogelijk was door een BRIM-subsidie. | |
| In 2016 is de hal bij de hoofdingang omgebouwd tot een stiltecentrum of kaarsenkapel. De kerk wil hiermee tegemoet komen aan de vraag naar een plek om tot rust te komen, te herinneren of een kaars aan te steken. Het gebouw is ook geschikt gemaakt voor culturele activiteiten. Naast de gebruikelijke kerkdiensten en activiteiten is de ruimte zo ingericht dat ook cultuurgezelschappen gebruik kunnen maken van het Rijksmonument. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
| Boeken | |
| Gierveld, dr Arend Jan: 250 jaar Hinsz-orgel Leens 57 58 | |
| Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)174 294 | |
| Holthuis, Jan: Petrus van Oeckelen, orgelmaker te Harenmolen bij Groningen 5(1985)10 | |
| Kruijs, m h van 't: disposities der verschillende orgels (1885)29 | |
| Luteijn, A.C.M.: de orgelpijp uit 35* 51*; bosch & keuning, baarn 1976 | |
| Schoevers: foto's A 18*, N 1*, de mixtuur schagen | |
| Steensma: langs de oude Groninger kerken 13 | |
| Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 20 33 39 47 49 58 143*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| brochure orgelhistorie in Groningen; Stichting Groningen Orgelland | |
| contactbrief voor kerkenverzamelaars 46(2001)15, 123(2018)2, 125(2018)2 | |
| de Mixtuur 13(1974)245, 16(1975)325, 34(1981)122 131, 35(1981)192, 54(1986)201, 64(1989)233*, 65(1990)246, 71(1992)585 | |
| de Orgelvriend 3(1976)8* | |
| groninger orgelagenda (2010)17 20-21**, (2012)24 38 | |
| het Orgel 10(1976)325 | |
| kerken . . . monumenten; uitgave Rijksdienst voor de Monumentenzorg (1983)foto* | |
| kerkepadgids (1978)bijlage 33* |
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde Nieuwe of Noorderkerk hoofdwerk | Groningen | - |
Orgelhistorie
| - vanaf 1664 werd gezongen onder leiding van een voorzanger | |
| b: |
Johannes Wilhelm (1770-1847) Timpe, Groningen 1829/31, bouw mogelijk dankzij een legaat; frontontwerp en bestek van Petrus van Oeckelen uit 1828 in samenwerking met S.W. Trip; orgelbalkon gemaakt door Jurrien Heeres, het orgel stamt uit de zgn. Biedermeierperiode (1815-1848); acht spaanbalgen, waarvan drie voor het pedaal met hogere druk; M III vp: Hw 13-Rw 10-Bov 10-Ped 9 adviseurs jhr Mr. Samuel Wolther Trip en Petrus van Oeckelen te Groningen (de latere orgelbouwer) keuring in september 1832 door Sicco Albertus Hempenius, organist Grote Kerk te Zwolle en Wilhelm Godfried Hauff, organist Martinikerk te Groningen |
| r: | Petrus van Oeckelen, Groningen 1840; ombouw, reparatie, koppel pedaal-rugwerk C-d' aangebracht |
| r: | Petrus van Oeckelen 1848/49 reparatie, Hobo doorslaand gemaakt, Viola da Gamba twee tonen verschoven, Nachthoorn 2 wordt mogelijk Quint 3 |
| r: |
Fa. P. van Oeckelen & Zn., 1848/49,1870/71, schoonmaak en herstel frontpijpen het lofwerk is in 1892 zwart geschilderd |
| r: | Jan Doornbos 1893/94, Vox Humana vervangen door een doorslaande klarinet 8 |
| r: | Jan Doornbos 1900, reparatie, stemkrukken van de tongwerken gedeeltelijk vernieuwd |
| r: | Jan Doornbos 1913, reparatie van de balgen en vervanging van de aangetaste discantpijpen van een aantal registers, beschadigde pijpwerk door afsnijding hersteld, toonhoogte hierdoor bijne een halve toon hoger |
| r: | Jan Doornbos 1921, wijziging manuaalkoppels |
| r: | Klaas Doornbos Jzn. 1932, carillon buiten werking, toevoeging van een Voix Céleste op een pneumatische kegellade |
| r: | Klaas Doornbos Jzn. 1935/37, vernieuwing van de hoofdwerktongwerken en de trompetten 8 en 4 van het pedaal |
| r: | Klaas Doornbos Jzn. 1939, verwijdering van de oorspronkelijke balgen, plaatsing van een magazijnbalg afkomstig uit de Martinikerk te Groningen, afluitingen weggenomen, alle werken dezelfde winddruk, plaatsing nieuwe ventilator |
| r: |
Klaas Doornbos Jzn. 1942, frontpijpen hersteld en gepolijst, laagste oktaaf quintadeen 8 krijgt nieuwe zinken pijpen, fluit 2 (rugwerk) wordt quint 1 1/3, carillon weer in werking advies Ned. Klokken- en Orgelraad |
| r: |
Fa. E. Leeflang, Apeldoorn 1976/1980, grote restauratie, herstel oorspronkelijke situatie; M III vp: Hw 13-Rw 10-Bov 10-Ped 9 adviseur Cor Edskes te Groningen presentatieconcert op 5 oktober 1980 door Wim van Beek |
| r: |
Fa. Marcussen & Sön, Aabenraa 1989; orgel uitgebreid met 4 nieuwe tongwerken geplaatst: op het Hoofdwerk Fagot 16 en Trompet 8 en op het Pedaal Trompet 8 en Trompet 4 adviseur Cor Edskes te Groningen het orgel werd op 8 januari 1989 weer in gebruik genomen |
| r: |
Mense Ruiter orgelbouw, Ten Post 2008/11; vooral orgelbouwtechnische werkzaamheden werden uitgevoerd en ide orgelkast werd hersteld en herschilderd. adviseurs Stef Tuinstra en de rijksconsulenten Rudi van Straten en Wim Diepenhorst het orgel is in het weekend van 6-8 november 2009 weer feestelijk in gebruik genomen |
| r: |
Mense Ruiter orgelbouw, Ten Post 2015/18; 2e fase met behulp van de achterstandsregeling Brim-PIP, restauratie en klankherstel van het pijpwerk; M III vp: - vanwege een discussie over het reconstrueren van de oorspronkelijke windvoorziening in relatie tot een volledige herintonatie werd de restauratie stilgelegd adviseur Peter van Dijk in samenwerking met de rijksconsulenten Rudi van Straten en Wim Diepenhorst feestelijke ingebruikname van het orgel op vrijdag 15 juni 2018 met een bespeling door Wim Diepenhorst en Peter van Dijk, die respectievelijk namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en als orgeladviseur bij de tweede fase betrokken waren |
Dispositie
| 1885 (volgens van ’t Kruijs): | |
| Hoofdklavier | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Holpijp 8, Baarpijp 8, Quintadena 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Mixtuur, Fagot 16, Trompet 8 | |
| Rugwerk | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Fluit 2, Trompet 8, Hobo 8 | |
| Bovenklavier | |
| Prestant 8, Holfluit 8, Viola di Gamga 8, Fluit travers 8, Octaaf 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Flageolet 1, Carillon, Vox Humana 8 | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4 | |
| Koppelingen | |
| Afsluitingen, Ventiel | |
| 1980 (Leeflang): | |
| Hoofdwerk (II) C-f3 | |
| Prestant 16 (C-E gedekt), Bourdon 16, Octaaf 8, Baarpijp 8, Holpijp 8, Quintadena 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Octaaf 2, Nachthoorn 2, Mixtuur IV-VI 2, Fagot 16*, Trompet 8* | |
| Rugpositief (I) C-f3 | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Mixtuur III-IV 1 (nieuw i.p.v. oorspr. Fluit 2), Trompet 8, Hobo 8, Tremulant | |
| Bovenwerk (III) C-f3 | |
| Prestant 8, Holfluit 8, Fluit travers 8, Viola da Gamga 8, Octaaf 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Flageolet 1, Carillon III vanaf gº, Vox humana 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Prestant 16, Subbas 16 (open), Octaaf 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Bazuin 16, Trompet 8*, Trompet 4* | |
| Koppelingen | |
| trekkoppel Bw-Hw, trekkoppel Hw-Rw, Pedaal-Hw (toegevoegd), Pedaal-Rw | |
| * door gebrek aan financiële middelen nog niet geplaatst | |
| 1989 (Marcussen): | |
| Hoofdwerk (II) C-f3 | |
| Prestant 16 (C-E gedekt), Bourdon 16, Octaaf 8, Baarpijp 8, Holpijp 8, Quintadena 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Octaaf 2, Nachthoorn 2, Mixtuur IV-VI 2, Fagot 16, Trompet 8 | |
| Rugpositief (I) C-f3 | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Mixtuur III-IV 1 (nieuw i.p.v. oorspr. Fluit 2), Trompet 8, Hobo 8, Tremulant (toegevoerd) | |
| Bovenwerk (III) C-f3 | |
| Prestant 8, Holfluit 8, Fluit travers 8, Viola da Gamga 8, Octaaf 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Flageolet 1, Carillon III vanaf gº, Vox humana 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Prestant 16, Subbas 16 (open), Octaaf 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4 | |
| Koppelingen trekkoppel Bw-Hw, trekkoppel Hw-Rw, Pedaal-Hw (toegevoegd), Pedaal-Rw |
Bronvermelding van bovenstaand orgel
| Boeken | |
| Geen informatie aanwezig | |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| Geen informatie aanwezig | |
Laatste update: 2018-07-09 16:05:53