Hervormde Grote kerk
In gebruik
Kerkstraat 20
's-Hertogenbosch (Den Bosch)
Gemeente 's-Hertogenbosch
Noord-Brabant
's-Hertogenbosch (Den Bosch)
Gemeente 's-Hertogenbosch
Noord-Brabant
(Kerk)gebouw
Van 1629 tot 1810 kerkten de Hervormden in de St Janskerk. | |
Van 1810 tot 1819 werd de Geertruidekapel tijdelijk gebruikt. | |
Nieuwe kerk gebouwd in 1820/21 op een terrein tussen de Hinthamerstraat, Sint Annaplaats en Kerkstraat waar zich vanaf 1523 de gotische Sint-Annakapel bevond. Deze kapel werd gesloopt in 1819, samen met twintig omringende huizen, om plaats te maken voor de Hervormde kerk. De kerk is gebouwd in neoclassicistische stijl. De plattegrond is kruisvormig, de gevels van de kruisarmen hebben grote, half ronde vensters die het interieur een heldere lichtinval geven. | |
De preekstoel, orgelzolder en tribune dateren uit 1821. Het orgel kreeg in 1831 één grote hoofdkas en werd geplaatst op de westelijke galerij boven de preekstoel. Een loze rugwerkkas, welke in de balustrade werd geplaatst, suggereerde een groter instrument. De galerij werd ondersteund door dorische zuilen. | |
In 1970 is de inrichting van het gebouw drastisch veranderd. de oude bankopstelling met de kansel onder het orgel verdwijnt daarbij. In een verlaagd middendeel worden stoelen geplaatst en wordt het liturgisch centrum gemoderniseerd. | |
PKN-kerk. | |
De restauratie van het orgel gebeurt gelijktijdig met een interne verbouwing en herinrichting van de kerk in 2015. Er werd o.a. een nieuwe vlakke vloer aangelegd en het liturgisch centrum werd verplaatst naar de noordzijde met aandachtswand in kruisvorm. De oude gerestaureerde kansel krijgt weer een plaats onder de orgelgalerij aan de westzijde. Het Strümphler-kabinetorgel krijgt een plaats onder de galerij tegenover het hoofdorgel. | |
Op zaterdag 14 november 2015 zijn de kerk en het orgel weer in gebruik genomen. | |
Sinds de fusie van de protestantse geloofsgemeenschappen wordt de Grote kerk gezamenlijk door hen gebruikt. De kerk wordt ook gebruikt voor culturele doeleinden. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
Boeken | |
Geen informatie aanwezig |
Tijdschriften en andere uitgaves | |
Geen informatie aanwezig |
Koororgel
Orgel locaties
Naam gebouw | Plaats | Periode |
---|---|---|
Hervormde Grote kerk | 's-Hertogenbosch | - |
Orgelhistorie
b: | Fa. Spanjaard, Alkmaar 19..; M I ap: 4 |
b: | Johannes Stephanus Strümphler 1736 vóór; kabinetorgel M I: |
o: | IJMUIDEN huisorgel particulier; kabinetorgel M I: |
o: | 's HERTOGENBOSCH Waalse kerk 1956; orgel ingebouwd in een tijdelijke kas; kabinetorgel M I; Man 7 bas 4-discant 5 |
o: | orgel door Hans van Rossum overgenomen bij ingebruikname van de Waalse kerk; het binnenwerk (van J.S. Strümphler) was achter een ouder front in de Lutherse kerk te ’s Hertogenbosch geplaatst; veel van het binnenwerk was origineel bewaard gebleven, de staat hiervan liet veel te wensen over. Van het houten pijpwerk was veel gespijkerd, de lade viel bijna uiteen, de klaviatuur was in slechte staat en de omlijsting van het manuaal was verdwenen |
o/r: |
Hans van Rossum 2014; enkele delen waaronder de omlijsting van de frontpijpen en het snijwerk werden nieuw gemaakt. Het snijwerk werd verguld door Gerard de Jongh. Windlade, draadwerk, veren en pulpeten werden gerestaureerd en vernieuwd. De reconstructie van ontbrekende delen was mogelijk, mede met het Strümphler-kabinetorgel (1784) in de Grote kerk te Naarden als voorbeeld. Balg en schepbalg werden gerestaureerd. De gereconstrueerde frontpijpen hebben schijnlabia aan de voorzijde en sprekende labia aan de binnenzijde; spiegelkabinet-orgel; M I: Man 7 adviseur Cees van der Poel in het voorjaar van 2014 is het orgel in gebruik genomen |
Dispositie
19..: | |
Manuaal C-f3 | |
Gedekt 8, Roerfluit 4, Prestant 2, Mixtuur III 1 | |
Pedaal | |
Aangehangen | |
1973 (Strümphler): | |
Manuaal C-d3 | |
Prestant 8 discant, Holpijp 8 bas/discant, Viola 8 discant, Prestant 4 bas, Fluit 4 bas/discant, Octaaf 2 bas/discant, Nachthoorn 2 bas, Tremulant | |
2014 (Strümphler/Van Rossum): | |
Manuaal C-d3 | |
Prestant 8 discant, Holpijp 8, Violon 8 discant, Prestant 4, Fluit 4 bas/discant, Octaaf 2 bas/discant, Nagthorn 2 bas | |
De balg is met een trede te bedienen. De windvoorziening werd in het orgelpodium aangebracht | |
Toonhoogte a1 = 417 Hz bij 18º C. Winddruk 48 mm Wk. Stemming Kirnberger. Deling bas/discant hº-c1 | |
Het kabinetorgel kreeg een plaats aan de rechterzijde in de kerk |
Bronvermelding van het koororgel
Boeken | |
- |
Tijdschriften en andere uitgaves | |
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2011)9*, (2016)12-13 | |
de Orgelvriend 7/8(1976)10* |
Hoofdorgel
Orgel locaties
Naam gebouw | Plaats | Periode |
---|---|---|
Hervormde Grote kerk | 's-Hertogenbosch | - |
Orgelhistorie
- D. Nolting ontwierp in 1825 een orgel met de omvang van C tot a4. De opdracht ging naar Bätz | |
b: |
Fa. J. Bätz & Co (Gebr. Jonathan en Johan Willem), Utrecht 1825/31; loos rugwerk; M II vp: Hw 11-Bov 9-Ped 5 - het contract werd getekend op 5 oktober 1825 - het orgel is in 1831 gekeurd door J.W. Buhr, organist der kerk, Daniel Brachthuyzer, organist Nieuwe kerk te Amsterdam en zijn zoon Willem H. Brachthuizer, organist Oude Kerk te Amsterdam het orgel werd op 15 november 1831 ingespeeld door Daniel Brachthuyzer |
r: | Fa. Bätz, Utrecht 1835; herstel |
r: |
A.A. Courtain en Kuerten, Huissen 1835; schoonmaak - C.F.A. Naber te Deventer; onderhoud vanaf 1846 |
r: | Fa. A. Standaart, Rotterdam 1872; reparatie |
r: | Fa. A. Standaart, Rotterdam 1912; de magazijnbalg werd vernieuwd en de Woudfluit 2 op het Bovenwerk werd vervangen door een Vox Céleste 8 en wijzigd de intonatie van het orgel, waarbij kernsteken worden aangebracht |
r: |
Fa. D.A. Flentrop, Zaandam 1962/66; reconstructie van de oorspronkelijke dispositie, een nieuwe Woudfluit 2 werd gemaakt naar het voorbeeld van het Bätz-orgel van de Ronde Lutherse kerk te Amsterdam, terwijl voor de windvoorziening de keilbalgen aan elkaar gekoppeld worden en voorzien worden van slechts één regulatie; M II vp: Hw 11-Bov 8-Ped 5 adviseurs dr H.L. Oussoren, C.H. Edskes en dr M.A. Vente - Pels & van Leeuwen, 's-Hertogenbosch, onderhoud vanaf 1977 - Pels & van Leeuwen, 's-Hertogenbosch 1987; groot onderhoud aan het Bovenwerk - Pels & van Leeuwen, 's-Hertogenbosch 1988; groot onderhoud aan het Hoofdwerk en Pedaal |
r: | Pels & van Leeuwen, 's-Hertogenbosch 1992; herstel van de Dulciaan 8 van het Boverwerk |
r: | Pels & van Leeuwen, 's-Hertogenbosch 2009; klaviatuur hersteld |
r: |
Pels & Van Leeuwen Orgelbouw, ’s-Hertogenbosch 2015, nieuw verguldwerk op de frontlabia verzorgd door schildersbedrijf De Jongh te Waardenburg; uitgangspunt is een terugkeer naar de aanleg van Bätz in 1831 met behoud van een aantal wijzigingen die in de loop van de geschiedenis zijn doorgevoerd; M II vp: Hw 11-Bov 8-Ped 5 adviseur Aart Bergwerff Op zaterdag 14 november 2015 is het orgel weer in gebruik genomen met orgelspel van Aart Bergwerff en Jamie de Goei |
Dispositie
1831 (Bätz): | |
Manuaal of Onderklavier C-f3 | |
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-IV-V-VI, Scherp III-IV, Cornet V discant, Trompet 8 | |
Bovenklavier C-f3 | |
Prestant 8, Roerfluit 8, Quintadeen 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Mixtuur III-IV-V, Dulciaan 8, Tremulant | |
Pedaal C-d1 | |
Subbas 16, Octaafbas 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8 | |
Klavierkoppel gehalveerd, Koppel Pedaal-Manuaal | |
1885 (volgens van ’t Kruijs): | |
Hoofdmanuaal | |
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-VI, Cornet V, Scherp III-IV, Trompet 8 | |
Bovenmanuaal | |
Prestant 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 8, Quintadeen 8, Prestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Dulciaan 8 | |
Pedaal | |
Subbas 16, Octaaf 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8 | |
Koppelingen | |
Afsluitingen, Calcantenklok, Ventiel | |
1966 (Bätz/Flentrop):: | |
Hoofdwerk (I) C-f3 | |
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V discant, Mixtuur III-IV, Scherp III-IV, Trompet 8 | |
Bovenwerk (II) C-f3 | |
Prestant 8, Roerfluit 8, Quintadeen 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Dulciaan 8, Tremulant | |
Pedaal C-d1 | |
Subbas 16, Octaafbas 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8 | |
Koppelingen: Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk | |
Discant vanaf c1 | |
2015 (Bätz/Pels & Van Leeuwen):: | |
Hoofdwerk C-f3 | |
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-VI, Scherp III-IV, Cornet V discant, Trompet 8 | |
Bovenwerk C-f3 | |
Prestant 8, Roerfluit 8, Quintadeen 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Dulciaan 8, Tremulant | |
Pedaal C-f1 | |
Subbas 16, Octaaf 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8 | |
Koppelingen: Hw-Bov bas/discant, Ped-Hw | |
Toonhoogte a1 = 440 Hz. Winddruk 70 mm Wk. Stemming: evenredig zwevend |
Bronvermelding van het hoofdorgel
Boeken | |
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)78 | |
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 117*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
Jespers & van Sleuwen: tot roem 104 | |
Jespers, Frans & Sleuwen, Ad van: de orgelmakers Van Hirtum (1976)10 11 74 | |
Jespers, Frans: Brabants Orgelbezit (1975)24, Prov. Genootschap van kunsten en wetenschappen in Noord-Brabant | |
Jespers, Frans: Repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)135-136, het Noordbrabants Genootschap 1983 | |
Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 43, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)67, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972 | |
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgell 112-113* | |
Oost, Ger:: brochure Gebr. Bätz 19 |
Tijdschriften en andere uitgaves | |
75 jaar Flentrop Orgelbouw 59 | |
brabants heem jg XXIV nr 4 pag 80-81 | |
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2012)12*, (2016)12-13* | |
contactbrief voor kerkenverzamelaars 57(2007)38 | |
de Mixtuur 20(1977)421 444 34(1981)123 131 | |
de Orgelvriend 7/8(1976)9* 9(1979)23-24* | |
de orgelmaker Witte 18 | |
foto D.A. Flentrop, Zaandam (1966)* | |
het Maarschalkerweerd-orgel in de Bergeijkse Hofkerk 28* 29 | |
het Orgel 12(1966)313-316, 7/8(1968)202* 206, 1(1976)9, 5(1978)175 | |
toekomst voor Religieus Erfgoed in Noord-Brabant 29* |
Laatste update: 2018-10-21 09:44:39